Siyanür, hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyebilen metal tuzlarının genel adıdır. Hepsi şiddetli zehirlidir. Çok tehlikelidir. En önemlileri, sodyum siyanür ve potasyum siyanürdür. Endüstride ısıtılmış kuru karbonlar üzerinden, amonyak (NH3) ve CO gazlarının karışımı geçirilerek elde edilirler.
Siyanürün kullanım alanları nelerdir?
Endüstride siyanür tuzlarının elde edilmesinde ve fümigan olarak (tütsüleme işlerinde) fazla kullanılır ve sonuncu işlemin tatbik edildiği kapalı yerlere giren şahıslarda zehirlenmelere sebep olur. Siyanür tuzları, metalurjide geniş çaplı kullanım alanına sahiptir. (Örn: Altın madenlerinde) Siyanür asidi (HCN) 26oC’nin üzerinde gaz haline geçer; Kalsiyum Siyanür, bitki parazitlerinin imhası için kullanılır. Kalsiyum siyanamid, sentetik gübrelerden bazılarının bileşimine girer. Organik siyanür bileşikleri (Siyonojen, Asetoniril, Akrilonitril ve Benznitril) siyanürlere benzer etki gösterirler ve kimya endüstrisinde sentetik kauçuk ve plastik madde imalatında kullanılır.

Siyanür nasıl tesir eder
Siyanür tuzları vücuda alındığında (solunum ve yutma yoluyla) siyanür asidi ve siyanürler, dokulara hemoglobin’den oksijenin geçmesini sağlayan enzim mekanizmasına zarar verirler. Akut zehirlenme çok hızlı gelişir. Oksijen dokulara geçmediği için kişinin kanı damarlarda bile parlak kırmızıdır.

Az miktarda siyanüre maruz kalan kişilerde baş ağrısı, kırıklık, hafif baş dönmesi, iştahsızlık görülür. Kimyasal boğucu olduğu için birkaç dakika içinde ölüm görülür.
Sıradan bir insanın siyanüre ulaşması kolay mı? Siyanüre ulaşmayı sınırlayan bir yönetmelik var mı?
Sıradan bir insanın siyanüre ulaşması kolay değildir. Bunlar kimyasal madde satan firmalar tarafından temin edilmektedir. Çoğu yurt dışından kimyasal madde satan firmalardan ithal yoluyla satın alınmaktadır. Üniversitelerin araştırma ve öğrenci laboratuvarlarında kullanımı kontrollü olarak yapılmaktadır. Üniversitelerde öğrencilerin bunlara ulaşabilmesine engel olmak için öğretim üyeleri ve yöneticiler tarafından gereken önlemler alınmıştır. Marmara Üniversitesi Kimya Bölümü’nde de öğretim üyeleri ve öğretim elemanlarına, bu konuda duyarlı olmaları ve öğrencilerin ulaşılabilirliğinin engellenmesi için önemli bir bildirim yapılmıştır. Siyanüre ulaşmayı sınırlayan herhangi bir yönetmelik mevcut değildir. İnternette siyanür satın almak istiyorum diye yazdığınızda karşınıza bir sürü firma çıkıyor. Bu yüzden siyanür denetimlerinin artırılması ve siyanürün kullanımı, satışı ve ithalatı ile ilgili düzenlemelerin bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor.

Siyanür zehirlenmesinin tedavisi var mı?
Böyle bir tehlikenin mevcut olduğu durumlarda bütün tedavi araç ve gereçleri hazır bir durumda bulundurulmalıdır. İlk yapılacak iş bir amil nitrit ampülünün kırılarak bir mendil üzerine dökülmesi ve burnun altına tutulmasıdır. Suni teneffüs tatbikine derhal başlanmalı ve damardan yavaş bir suretle sodyum nitrit (%3 çözeltisinden 10mL) ve bunun takibinde de aynı şekilde yavaşça sodyum tiyosülfat (%25 çözeltisinden 50mL) zerk edilmelidir.